Μοναστήρια (18)
Γύρω από το χώρο της συνεκτικής δόμησης των χωριών του Πωγωνίου υπάρχει μια πληθώρα εκκλησιαστικών μνημείων. Εικονίσματα, ξωκλήσια και αρκετές φορές μοναστήρια, πολλά από τα οποία έχουν ιδρυθεί κατά τα Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά χρόνια, βρίσκονται διάσπαρτα και συμπληρώνουν το ανθρωπογενές τοπίο του αγροτικού χώρου. Τα σπουδαιότερα μοναστήρια είναι η μονή Μακρυαλέξη (1585) στην Κάτω Λάβδανη, η μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (1614) στην Κάτω Μερόπη, η μονή Άβελ (1770) και η μονή Γενεσίου της Θεοτόκου Γιούρχαν (1736) στη Βήσσανη, η μονή Εισοδίων της Θεοτόκου (1678) στο Περιστέρι, η μονή Αγίας Παρασκευής στο Κρυονέρι και η μονή Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (1677) στο Σταυροδρόμι.
Κάθε χωριό έχει μεγάλο αριθμό εικονισμάτων ή ξωκλησιών. Τέσσερα απ' αυτά είναι πάντα χτισμένα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, σηματοδοτώντας και οριοθετώντας τον οικισμό. Συνήθως τα ξωκλήσια ή τα εικονίσματα αυτά ήταν αφιερωμένα σε αγίους που προστάτευαν τον οικισμό: "έζωναν τον τόπο και τον προφύλαγαν από το κακό", καθαγιάζοντας έτσι τις κοινοτικές εκτάσεις.
Εκτός από τα εικονίσματα, τα ξωκλήσια και τα μοναστήρια που βρίσκονται περιμετρικά των οικισμών, μέσα στο κάθε χωριό, και συνήθως στο κέντρο του, υπάρχει η κεντρική εκκλησία. Ο κεντρικός Ιερός Ναός αποτελεί το πρωταρχικό κύτταρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η συνεκτική δόμηση του οικισμού. Σε πολλές περιπτώσεις η θεμελίωση και το χτίσιμο του κεντρικού ναού ταυτίζονται με την ίδρυση του οικισμού. Αρκετοί ναοί έχουν χτιστεί κατά τα Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά χρόνια, και έχουν αξιόλογες αγιογραφίες, ενώ σε πολλούς από αυτούς το ξυλόγλυπτο τέμιπλο είναι μοναδικής τέχνης. Αξιόλογους ναούς συναντάμε σχεδόν σε κάθε χωριό του Πωγωνίου με σημαντικότερους του Αγίου Δημητρίου (με το ξυλόγλυπτο τέμπλο αφιέρωμα της οικογένειας του Μάρκου Μπότσαρη) στον Κακόλακκο, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1413) και του Αγίου Αθανασίου (1585) στην Κάτω Μερόπη, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1862) στον Παλαιόπυργο, των Εισοδίων της Θεοτόκου στη Ρουψιά με αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο, του Αγίου Νικολάου (1791) στη Βήσσανη, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1620), του Αγίου Αθανασίου (1790), των Αγίων Θεοδώρων (Που αιώνα), του Αγίου Ιωάννη (Που αιώνα) και των Ταξιαρχών (Που αιώνα) στο Δελβινάκι, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα Κτίσματα, και τέλος του Αγίου Νικολάου (1873) στην Πωγωνιανή. Ένα άλλο εκκλησιαστικό μνημείο, με την ευρύτερη όμως έννοια, το οποίο μπορεί ο επισκέπτης να συναντήσει στην περιοχή του Πωγωνίου, είναι το Ασκηταριό Άγιοί", χτισμένο πάνω σε βράχο κοντά στην ομώνυμη γέφυρα του ποταμού Γορμού (περιοχή Λίμνης Ζαραβίνας).
{vsig}ekklisies{/vsig}
Το εικονογραφικό πρόγραμμα της μονής είναι πλούσιο και στο καθολικό διακρίνονται και Έλληνες φιλόσοφοι και ιστορικοί (Πλάτων, Σόλων, Πλούταρχος, Αριστοτέλης).
Η μονή είχε μεγάλη κτηματική περιουσία στη γύρω περιοχή καθώς και αλλού, όπως στην πόλη Ρήμνικο της Βλαχιάς (Ρουμανία), γεγονός που συντέλεσε στην ακμή της μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια. Από το 13ο αιώνα και για 400 χρόνια περίπου αποτέλεσε μεγάλο πνευματικό κέντρο.
Το 1911 στη Μονή ιδρύθηκε ιεροδιδασκαλείο για την εκπαίδευση κληρικών και δασκάλων, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1989 ως Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία και ως τριτάξιο λύκειο. Σήμερα λειτουργεί ενιαίο λύκειο και παράλληλα στεγάζεται η Ανωτέρα Εκκλησιαστική Σχολή για λαϊκούς και κληρικούς.
Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου (1873) στην Πωγωνιανή
Γράφτηκε από τον ΔιαχειριστήςΟ ναός του Αγίου Νικολάου είναι η κεντρική εκκλησία της Πωγωνιανής. Εσωτερικά έχει δεκαπέντε τρούλους, οι οποίοι στηρίζονται στους εξοιτερικούς τοίχους και σε δώδεκα κίονες. Χτίστηκε το 1873 όπως φαίνεται από επιγραφή ενσιυματωμένη με τεμάχια κεραμιδιών στη νότια πλευρά του ναού.
Η ιερά μονή Μακρυαλέξη (1585) στην Κάτω Λάβδανη
Γράφτηκε από τον Διαχειριστής
Η μονή Μακρυαλέξη βρίσκεται κοντά στο χωριό Κάτω Λάβδανη, μεταξύ του χωριού αυτού και των χωρίων Αγία Μαρίνα και Κουρεμάδι, σε υψόμετρο 1100 μ. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, η οποία όμως δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά, χτίστηκε τον 7ο αιώνα επί Κωνσταντίνου Πωγωνάτου, ή τον 11ο αιώνα (1068) από κάποιον Αλέξη ή Μακραλέξη. Στη νότια πλευρά της σώζεται επιγραφή, η οποία φέρει τη χρονολογία 1585. Ίσως πρόκειται για το έτος ιδρύσεως της Μονής. Το καθολικό είναι ένας απλός τετρακίονος ναός με στενό νάρθηκα και πεσσοστήρικτο χαγιάτι στην ίδια πλευρά. Ο τρούλος είναι οκτάπλευρος με αντίστοιχα μικρά ανοίγματα. Εσωτερικά ο ναός έχει πολλές τοιχογραφίες. Στο ναό υπήρχαν και φορητές εικόνες, δύο από αυτές (Χριστός ένθρονος και Παναγία Βρεφοκρατούσα ένθρονη) έχουν μεταφερθεί στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων και φέρουν χρονολογία 1593. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το βημόθυρο του ναού και μία εικόνα του τέμπλου, που εκτίθενται κι αυτά στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων.
Η μονή είχε 20 κελιά και 70 μοναχούς. Είχε επίσης μεγάλη περιουσία σε ζώα και χωράφια. Σήμερα από τη μονή σώζεται το καθολικό και τμήμα κελιών στη βορειοανατολική γωνία
Ο ιερός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1620) στο Δελβινάκι
Γράφτηκε από τον Διαχειριστής
Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στο κέντρο του Δελβινακίου. Χρονολογείται στο 1620, ενώ το 1812 έγινε επέκταση του. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν αξιόλογες τοιχογραφίες, οι οποίες ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και χρονολογούνται από το 1646. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο (1850) είναι δείγμα μοναδικής τέχνης.
Στο εσωτερικό του ναού φυλάσσονται αξιόλογες φορητές εικόνες που χρονολογούνται στο 1620, ιερά ευαγγέλια -το παλαιότερο ανάγεται στο 1645- και ιερά σκεύη άλλων εκκλησιών και μοναστηριών της ευρύτερης περιοχής του Πωγωνίου.
Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου (1791) στη Βήσσανη
Γράφτηκε από τον ΔιαχειριστήςΔεξιά από το δρόμο που οδηγεί από τη Βήσσανη στα Φραστανά, και μέσα σε δάσος, βρίσκεται η μονή Άβελ που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πήρε το όνομα της από κάποιο γαιοκτήμονα Άβελη που χρηματοδότησε την ανέγερση της. Ο ναός ανήκει στον αγιορείτικο τύπο με νάρθηκα, και στη ΝΔ. γωνία του βρίσκεται το κωδωνοστάσιο. Τη μοναδική πληροφορία για τη χρονολόγηση του μνημείου την παρέχει η κτητορική επιγραφή σύμφωνα με την οποία ο ναός χτίστηκε και ιστορήθηκε το 1770. Οι αγιογραφίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Η αγιογράφηση είναι έργο των Χιοναδιτών ζωγράφων Κωνσταντίνου και Μιχαήλ του Μιχαήλ. Τον εσωτερικό διάκοσμο του ναού έρχεται να συμπληρώσει το τέμπλο από επιχρυσωμένο ξύλο καρυδιάς, το οποίο μοιάζει με το τέμπλο του Αγίου Νικολάου της Βήσσανης, και πιστεύεται ότι έγινε από τους ίδιους τεχνίτες. Η ομοιότητα αυτή οδηγεί επίσης στο συμπέρασμα ότι προγενέστερα υπήρχε άλλο τέμπλο, κατασκευασμένο πιθανόν ταυτόχρονα με την αγιογράφηση, το οποίο για κάποιον λόγο αντικαταστάθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο περίβολος της μονής έχει σημεία οχύρωσης.
Ο Ιερός Ναός της Παναγίας βρίσκεται στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κάτω Μερόπης. Μέσα σε αυτόν υπάρχει τοιχογραφία του Ξένιου Διγενή.
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου (1585) - Κάτω Μερόπη
Γράφτηκε από τον ΔιαχειριστήςΙερά μονή Ιωάννου Προδόμου (1614)- Κάτω Μερόπη
Γράφτηκε από τον Διαχειριστής
Το μοναστήρι του Ιωάννου Προδρόμου βρίσκεται σε λόφο με μοναδική θέα, κοντά στο Δημοτικό Διαμέρισμα της Κάτω Μερόπης και περιβάλλεται από δάσος με αιωνόβιες βελανιδιές. Είναι μονόχωρος ναός με νάρθηκα στα Δυτικά και πλάγιους χώρους (αθωνίτικου τύπου). Ιδρύθηκε, σύμφωνα με επιγραφή, το 1614 από το Νικόλαο Λογοθέτη. Ο κτήτορας εμφανίζεται μαζί με την σύζυγό του Παγώνα, την κόρη του Μαρία και το γιο του σε τοιχογραφία του νάρθηκα. Στο εσωτερικό του ναού οι αγιογραφίες σώζονται φθαρμένες. Διακρίνονται Άγιοι ολόσωμοι και σε στηθάρια, σκηνές από το Δωδεκάορτο και τον Ακάθιστο Ύμνο. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο. Στον περίβολο του μοναστηριού σώζονται, στη βόρεια πλευρά, κελιά, και στην εσωτερική πύλη υπάρχει στέρνα. Η μονή όπως και άλλα μοναστήρια της Ηπείρου, λάμβανε χορηγία 354 αργυρά ρούβλια από τον αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο. Η χορηγία ήταν ετήσια και δινόταν έως το έτος 1843.
Η εκκλησία αυτή είναι η κεντρική του χωριού και η ογκοδέστερη από ολες τις άλλες.Χτιστηκε το 1781 και ο ευρύχωρος νάρθηκάς της χρησιμοποιούνταν ως το 1929 ως διδακτήριο με τρείς δασκάλους Ο γυναικωνίτης του ναού διαμορφώθηκε κατάλληλα και μετατράπηκε σ’ ένα πολύ αξιόλογο Εκκλησιαστικό Μουσείο, όπου σε ειδικές καλαίσθητες προθήκες, φυλάσσονται ασφαλισμένα εκκλησιαστικά μνημεία (εικόνες, ιερά σκεύη, βιβλία κ.λ.π.)και είναι στη διάθεση των επισκεπτών να τα προσκυνήσουν, να τα θαυμάσουν, να τα απολαύσουν.
Περισσότερα...
Στη θέση Ντουβρίτς, στο χωριό Ριάχοβο, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου, μέσα σε μαγευτικό φυσικό περιβάλλον. Η Μονή θεμελιώθηκε και άρχισε να κτίζεται το Μάρτιο του 1998 και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2004, με τη φροντίδα και την επίβλεψη του Ιερέα Ιωάννη Στ. Μπέσιου, εφημερίου Ριαχόβου. Υπάρχουν στη Μονή εκτός του ιερού ναού, διαθέσιμοι χώροι για πολλές δραστηριότητες, όπως: Αμφιθέατρο για πολιτιστικές εκδηλώσεις, χώροι αναψυχής, γήπεδο μπάσκετ, παιδική χαρά, κ.λ.π. Η περιοχή είναι πολύ ενδιαφέρουσα για τον επισκέπτη, καθώς μπορεί να απολαύσει τη φύση με τα ωραία δάση της περιοχής, την ησυχία του χώρου, το νερό από τις πηγές της περιοχής, κ.λ.π. Προσφέρεται ιδιαίτερα για σχολικές εκδρομές.
Η ιδιόρρυθμη εκκλησούλα με το παράξενο όνομα, Παναγιά Κακαβίτσα, βρίσκεται στην Ιερομνήμη και πιθανολογείται ότι είναι χτισμένη τον ΙΖ΄ αιώνα ή και παλαιότερα. Η παράδοση κι οι ντόπιοι συνδέουν με θρύλο, τα ονόματα Κακαβίτσα και της πηγής του «Νηστικού» με την Κακαβιά και το νηστικός. Τα ονόματα μάλλον όμως είναι πολύ παλαιότερα και έχουν ξενική προέλευση. Μάλιστα οι βυζαντινοί κακάβα έλεγαν την πέρδικα από την φωνή της ως «κακκαβίζουσα», από δω και ίσως και η προσωνυμία για το περδικοσύχναστο του τόπου. Μικροσκοπικό και ιδιόρρυθμο εκκλησάκι, κατάγραφο, με πολλά δυστυχώς ασβεστώματα.
Από την κεντρική πλατεία των Κουκλιών, σε απόσταση 30 λεπτών με τα πόδια από δύσβατο δρόμο σε μια πευκόφυτη πλαγιά βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου που καθώς λέγεται, σε μια υπόγεια αίθουσά του λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Στην είσοδό του καθολικού ζωγραφισμένος ο Αϊ-Νικόλας, η Παναγιά η Βρεφοκρατούσα κι ο Χριστός. Απ΄ την άλλοτε Μονή του Αγ. Νικολάου μετοχίου εκείνης της Μέγγουλης Πωγωνίου σώζεται μόνο το καθολικό. Η κατάγραφη μικρή Βασιλική είναι αξιολογότατη για την παλαιότητά της, την αρχιτεκτονική και την ιστόρηση της.
Διαβάζουμε την ανορθόγραφη, υπέρθυρη επιγραφή: «ανηγέρθη και ανιστορήθει ούτος ο θείος ναός και πάνσεπτος του εν αγίοις πατρός ημών Νικολάου αρχιεπισκόπου και ιερατεύοντος του κυρίου Νικόδημου και δια συνδρομής υπό τον πατέρων Ζωσιμά και Αγαπίου και Ζαχαρίου ιερομοναχών και των λοιπών πατέρων και ιστοριογράφος Κων/νος από χωριό Θεοτόκο έτει 1756». Πολλές διηγήσεις για περιστατικά που συνέβησαν μας μαρτυρούν πως για τους ντόπιους ο Άγιος Νικόλαος Κουκλιών ήταν θαυματουργός.
Στον Καταρράκτη βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, χτισμένο το 1549, όπως το αναφέρει και η επιγραφή πάνω από την είσοδό του. Το εκκλησάκι χτίστηκε πάνω στην σπηλιά που βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Το εσωτερικό της Αγίας Παρασκευής μας δημιουργεί ξεχωριστά συναισθήματα. Τα Φωτοστέφανα των αγίων είναι ανάγλυφα. Οι αγιογραφίες είναι πολύ καλής τέχνης και διατηρούν παρά την καπνίλα που «κάθισε» πάνω τους στους αιώνες (τελευταία και κάηκε), κάτι από την εκφραστικότητα και την πρώτη λάμψη των χρωμάτων τους.
Τρίτη, 27. Σεπτέμβριος 2022
